Το Στρες των Γονέων

Η αύξηση του στρες των γονέων μπορεί να επηρεάσει συνολικά την λειτουργικότητα της οικογένειας. Το στρες των γονέων μπορεί να έχει πολλές αιτίες που συνήθως αφορούν τα παιδιά τους, όπως μια χρόνια ασθένεια ή ένας τραυματισμός, αλλά και διάφορες επιπτώσεις τόσο στην υγεία των γονέων, όσο και στην υγεία των παιδιών.

Μια σειρά από παράγοντες, όπως η προσπάθεια, ο χρόνος που αφιερώνουν οι γονείς στο παιδί τους, τα επιπλέον έξοδα που χρειάζεται το παιδί για να λάβει την απαραίτητη φροντίδα και να έχει πρόσβαση στις κατάλληλες υπηρεσίες, η ανησυχία τους για το μέλλον του παιδιού, και η αδυναμία τους, πολλές φορές, να διατηρήσουν μια θετική προοπτική στην πίεση της καθημερινότητας μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του γονικού στρες. Η αύξηση του στρες των γονέων μπορεί να επηρεάσει συνολικά την λειτουργικότητα της οικογένειας. Το γονικό στρες μπορεί να έχει κάποια επίδραση στην δημιουργία οικογενειακής διχόνοιας, καθώς επίσης και στην εμφάνιση ψυχολογικών αλλά και σωματικών δυσκολιών για όλα τα μέλη της οικογένειας.

 Συμπεριφορές που συνδέονται με το γονικό στρες περιλαμβάνουν την ασυνέπεια, την αύξηση των αρνητικών μορφών επικοινωνίας, τη μείωση του ελέγχου και της εποπτείας και τους ασαφείς κανόνες. Επίσης οι γονείς με στρες τείνουν να αντιδρούν περισσότερο με θυμό, να προλαμβάνουν λιγότερο ανεπιθύμητες καταστάσεις και προάγουν την αυστηρή πειθαρχία χωρίς ευελιξία. Το γονικό στρες, το στρεσογόνο οικογενειακό περιβάλλον, τα επαγγελματικά και άλλες πτυχές του στρες είναι αλληλένδετες.

 Ακόμη, το στρες των γονέων σχετίζεται σε πολλές περιπτώσεις με τη γονική βία, την κακοποίηση των παιδιών, και την έλλειψη συνεργασίας στη σχέση μητέρας-παιδιού. Αυτό με τη σειρά του αυξάνει τα προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού και αποτρέπει την περαιτέρω προώθηση των δυνατοτήτων του παιδιού. Συνήθως, οι μητέρες των παιδιών με αναπηρία φέρουν το μεγαλύτερο βάρος της φροντίδας των παιδιών τους και βιώνουν περισσότερο στρες σε σύγκριση με τις συζύγους και τους γονείς των παιδιών χωρίς ειδικές ικανότητες. Αυτές οι μητέρες νιώθουν ότι έχουν πιο περιορισμένο ρόλο, και βιώνουν συχνά κοινωνική απομόνωση, σωματικά προβλήματα, ψυχολογική, κατάθλιψη και άγχος.

Λαμβάνοντας υπόψη τις ευρείες και ποικίλες επιδράσεις του γονικού στρες, αναδύεται η ανάγκη για τους επαγγελματίες και τους ερευνητές να διερευνήσουν το δυναμικό ρόλο και την επιδημιολογία του στρες στο γονικό περιβάλλον. Έρευνες έχουν δείξει ότι το υψηλότερο γονικό στρες έχει συσχετιστεί με περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα, υψηλότερα ποσοστά χρήσης των ιατρικών υπηρεσιών, ασθένειες, άγνοια και αμελής συμπεριφορά καθώς επίσης και αντιλήψεις σχετικά με τη κατάστασης της δικής τους υγείας. Σε διαπροσωπικό επίπεδο, το στρες των γονέων έχει αλλάξει τη συζυγική σχέση και έχει οδηγήσει σε μείωση της συζυγικής προσαρμογής και της εκπαίδευσης των παιδιών.

Στρατηγικές αντιμετώπισης:

Βάση της θεωρίας αλλά και της εμπειρίας έχει αποδειχθεί ότι η σημασία των στρατηγικών αντιμετώπισης των γονέων αποτελεί κομβικό σημείο για την ευημερία των οικογενειών και ειδικότερα για την καλή ψυχική ανάπτυξη των παιδιών που στην ευαίσθητη παιδική ηλικία οι γονείς αποτελούν το ισχυρότερο πρότυπο επιρροής.

1.Επίλυση Γονεικών Προβλημάτων [Parent problem-solving (PPS)]

 Σχετική μελέτη αξιολόγησε την επίλυση προβλημάτων των γονέων (PPS), μια παρέμβαση που στοχεύει στην αύξηση των αποτελεσμάτων των τεκμηριωμένων θεραπειών των παιδιών με επιθετική ή αντικοινωνική συμπεριφορά. Όλα τα παιδιά (Ν=127, ηλικίες 6-14 ετών) και οι οικογένειες τους εκπαιδεύτηκαν σε δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, ενώ οι γονείς τους έλαβαν μαθήματα διαχείρισης (parent management training, PMT).

Οι οικογένειες τυχαιοποιήθηκαν για το εάν θα λάβουν ή όχι ένα πρόσθετο στοιχείο, τη PPS η οποία στοχεύει στο γονικό στρες κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Τα παιδιά βελτιώθηκαν με τη θεραπεία. Η παρέμβαση PPS ενίσχυσε τη θεραπευτική αλλαγή για τα παιδιά και τους γονείς και μείωσε τα εμπόδια που αντιμετώπιζαν οι γονείς κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

2. Γονεική Ενσυνειδητότητα [Mindful parenting]

 Το  mindfulness είναι μια μορφή διαλογισμού με βάση τη Βουδιστική παράδοση, που έχει χρησιμοποιηθεί κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες για να αντιμετωπιστούν με επιτυχία μια πληθώρα προβλημάτων ψυχικής υγείας. Το mindfulness (ενσυναίσθηση) στους γονείς (mindful parenting) είναι μία από τις εφαρμογές του mindfulness. Οι παρεμβάσεις mindful parenting χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο για να βοηθήσουν στην πρόληψη και στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών σε παιδιά, για να αντιμετωπίσουν προβλήματα των γονέων που σχετίζονται με την ανατροφή των παιδιών  και για την πρόληψη μετάδοσης των ψυχικών διαταραχών από τους γονείς στα παιδιά.

Το mindful parenting, που αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαπροσωπικής και της συναισθηματικής σύνδεσης στη σχέση γονέα-παιδιού. Το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στη ενίσχυση της αυτογνωσίας των γονέων, της ενσυναίσθησης τους και της πρόθεσης τους να ανταποκριθούν στις ανάγκες του παιδιού τους. Γενικά αυτή η παρέμβαση βοηθά του γονείς στην αποτελεσματικότερη άσκηση του γονικού ρόλου.

Το στρες των γονέων επηρεάζει τις συμπεριφορές τους και έχει αρνητικές επιπτώσεις στα παιδιά τους. Οι επιπτώσεις του γονικού στρες είναι ευρείες και ποικίλες όχι μόνο για τα παιδιά αυτών των γονιών αλλά και για τους ίδιους.    Λαμβάνοντας υπόψη τις ευρείες και ποικίλες επιδράσεις του γονικού στρες, αναδύεται απαραίτητη η ανάγκη από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας για ενημέρωση και υποστήριξη των γονέων, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής αυτών και των παιδιών τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Abidin R.R. (1995). A Professional Manual for Parenting Stress Index. 3rd Edition. PAR, Odessa, FL.

Abedin A., Molaie A. (2010). The effectiveness of Group Movie Therapy (GMT) on parental stress reduction in mothers of children with mild mental retardation in Tehran. Social and Behavioral Sciences. 5:988-993. 

Alemagno S.A., Niles S.A., Shaffer-King P., Miller W.J. (2008). Promoting health and preventing injury in preschool children: the role of parenting stress. Early child-hood research and practice. 10(2):1–10.

Allik H., Larsson J.O., Smedje H. (2006). Health-related quality of life in parents of school-age children with Asperger syndrome or high functioning autism. Health Qual Life Outcomes. 4(4):1-8.

Altmaier E., Maloney R. (2007). An initial evaluation of a mindful parenting program. Journal of Clinical Psychology. 63(12):1231–1238.

Amin M.S., Harrison R.L., Weinstein P. (2006). A qualitative look at parents’ experience of their child’s dental general anaesthesia. International Journal of Paediatric Dentistry. 16(5):309–319. 

Barlow J.H., Powell L., Gilchrist M., Fotiadou M. (2007). The effectiveness of the Training and Support Program for parents of children with disabilities: A randomized controlled trial. Journal of Psychosomatic Research. 64(1):55-62.

Barlow J.H., Wright C.C., Shaw K.L., Luqmani R., Wyness I.J. (2002). Maternal stressors, Maternal well-being and childerens well-being in the context of juvenile idiopathic arthritis. Early Child Dev Care. 172:89-98.

Beckman P.J. (1991). Comparison of mothers and fathers perceptions of the effect of young children with and without disabilities. American Journal on Mental Retardation. 95(5):585-595.

Beddoe A. E., Murphy S.O. (2004). Does mindfulness decrease stress and foster empathy among nursing students. J Nurs Educ. 43(7):305–12.

Berry J.O., Jones W.H. (1995). The Parental Stress Scale: Initial Psychometric Evidence. Journal of Social and Personal Relationships.12(3):463-472.

Bögels S.M., Lehtonen A.,  Restifo K. (2010). Mindful Parenting in Mental Health Care. Mindfulness. 1:107–120.

Burks N., Martin, B. (1985). Everyday problems and life change events: Ongoing versus acute sources of stress. Journal of Human Stress 11 (1): 27–35.

Byars K.C., Yeomans-Maldonado G., Noll J.G. (2011). Parental functioning and pediatric sleep disturbance: an examination of factors associated with parenting stress in children clinically referred for evaluation of insomnia. Sleep Med. 12(9):898-905.